Moldova, quốc gia nhỏ bé với hơn 2 triệu dân, thành viên Liên Xô cũ, vốn rất ít được chú ý, đột ngột trở thành tâm điểm thời sự châu Âu cuối tháng 9/2025. Bầu cử Quốc Hội Moldova không chỉ là cuộc đấu giữa đảng PAS cầm quyền của tổng thống Maia Sandu, chủ trương nhanh chóng gia nhập Liên Âu và khối đảng phái yêu nước thân Nga (BECS), mà còn là một thử thách lớn với Liên Âu, coi việc mở rộng khối là con đường giúp củng cố hòa bình, an ninh và thịnh vượng.
Ảnh minh họa : Tin giả về việc tổng thống Moldova Maria Sandu thỏa thuận với tổng thống Pháp Emmanuel Macron, chuyển hàng nghìn tấn rác thải độc hại từ Pháp sang Moldova.
Cuộc bầu cử Modlova là trận quyết đấu mới giữa Liên Âu với Nga trong « cuộc chiến hỗn hợp », khi chiến tranh tâm lý, chiến tranh trên mạng đi kèm với những can thiệp hoặc đe dọa can thiệp bằng vũ lực. Báo chí châu Âu nói đến một « trắc nghiệm lớn đầu tiên » trong cuộc đọ sức giữa Liên Âu và Nga » (RTBF). « Một phần tương lai của Liên Âu và chính sách mở rộng của khối sẽ được quyết định tại đây », theo nhà chính trị học Florent Parmentier, chuyên về khu vực đông Âu hậu Liên Xô. Nhìn từ Ukraina, đang trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Nga, đây là một trắc nghiệm « với Ukraina và toàn châu Âu ». Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định : « Châu Âu không thể cho phép mất Moldavia, như đã mất Belarus và Gruzia ».
Tình thế đầy bất trắc trước bầu cử
Ngày 28/09/2025 vừa qua, cử tri Moldova đã dành đa số quá bán tại Quốc Hội mới cho đảng của nữ tổng thống Maia Sandu, người đã đặt cử tri trước lựa chọn « địa-chính trị » rõ ràng: Bầu cho PAS là hội nhập hoàn toàn với gia đình Liên Âu. Và ngược lại, nếu đảng PAS mất đa số, Moldavia sẽ rơi trở lại quỹ đạo của điện Kremlin, đất nước « sẽ mất tất cả ».
Xét theo sự ủng hộ trước đó của cử tri, tình thế Moldova trước bầu cử là đầy bất trắc, dù mục tiêu gia nhập Liên Âu được ghi vào Hiến pháp, sau cuộc trưng cầu dân ý cuối năm ngoái 2024. Phe ủng hộ gia nhập Liên Âu chỉ giành chiến thắng trong gang tấc (50,35%). Số người ủng hộ tổng thống Maia Sandu cũng sụt giảm nhiều trong cuộc bầu cử tổng thống năm ngoái. Chiến tranh Ukraina khiến kinh tế Moldova suy trầm, lạm phát tăng vọt. Moldova có lúc phải tiếp nhận đến 1,5 triệu người tị nạn Ukraina. Điện Kremlin cắt khí đốt với Moldova từ đầu năm nay. Chưa kể đến sự tồn tại của vùng ly khai thân Nga Transnistria, nơi có cả nghìn quân Nga trú đóng, và nhiều khu vực, nơi có đến hơn 90% cư dân chống gia nhập Liên Âu. Theo một số ước tính, trước thềm bầu cử, có đến 30% cử tri do dự.
Tung tin giả, mua phiếu bầu, gây rối: « Lòng tin vào Liên Âu », mục tiêu triệt hạ chính
Nga và các thế lực thân điện Kremlin bị cáo buộc chi hàng trăm triệu euro để can thiệp vào cuộc bầu cử, tương đương với nhiều phần trăm tổng sản phẩm quốc nội của Moldova, một quốc gia thường được xếp vào nhóm nghèo nhất châu Âu. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn Viện Pháp về Quan hệ Quốc tế (IFRI), ngay sau cuộc bầu cử Quốc Hội Moldova, nhà nghiên cứu Florent Parmentier, ghi nhận ba yếu tố « can thiệp bầu cử » chính:
« Thứ nhất là thông tin bịa đặt, và việc thiết lập một hệ thống tuyên truyền với mục tiêu cuối cùng là lên án Liên Âu, lĩnh vực được triển khai hết công suất. Một ví dụ : trong chuyến thăm Chisinau của tổng thống Pháp, thủ tướng Đức và thủ tướng Ba Lan ngày 27/8/2025, có một tin giả được tung ra. Nếu tổng thống Maya Sandou chiến thắng trong cuộc bầu cử lập pháp, rất có thể ngay lập tức sẽ có 700 binh sĩ Moldova được cử tham gia liên quân tình nguyện vì Ukraina do Pháp và Anh chủ trương. Loại tin giả này nhằm làm cho mọi người tin là tổng thống Maia Sandou sẽ kéo Moldova vào cuộc chiến tranh (chống Nga).
Bên cạnh việc thường xuyên tung tin giả, một nỗ lực gây bất ổn khác liên quan đến vấn đề mua phiếu bầu, điều vốn đã được bàn luận rộng rãi trong cuộc bầu cử tổng thống cuối năm ngoái. Ngày 20/10/2024, vòng bỏ phiếu đầu tiên, bà Maia Sandou tuyên bố : đã có đến 300.000 cử tri bị mua chuộc. Để đánh giá đúng tầm mức to lớn của con số này, cần liên hệ với tổng số dân Moldova 2,6 triệu người.
Yếu tố thứ ba là trong trường hợp có sự chênh lệch sít sao về kết quả bầu cử, có thông tin về kế hoạch của Nga huấn luyện một số phần tử gây bạo loạn người Moldova cùng với người Serbia, tổ chức các cuộc biểu tình phản đối sau bầu cử, và có các hành động gieo rắc không khí lo sợ. Như vậy, chúng ta thấy cái đích tấn công của Nga là lòng tin vào Liên Hiệp Châu Âu cũng như chính sách kết nạp thành viên mới của Liên Âu và những lợi ích mà Liên Âu có thể mang lại. Tiếp theo đó là làm xói mòn lòng tin vào các định chế nhà nước Moldova. »
MOLDOVA, ĐỐI TƯỢNG TẤN CÔNG CHÍNH CỦA ĐIỆN KREMLIN
Tiktok là một trong những mạng xã hội phổ biến nhiều tin giả, tin bóp méo. Riêng từ ngày 05/08 đến 04/09/2025, nhóm Expert Forum của Rumani, chuyên theo dõi bầu cử Moldova, đã xác định được 100 tài khoản giả mạo trên Tiktok, phổ biến thông tin gây « lo sợ, thù hận », chủ yếu tấn công đảng PAS cầm quyền, với tổng cộng 13,9 triệu lượt người xem, gấp hơn 5 lần dân số Moldova.
Reset Tech, tổ chức toàn cầu phi lợi nhuận chuyên theo dõi hoạt động gây ảnh hưởng của Nga, nhận dạng được trang mạng Anh ngữ giả mạo điều tra Restmedia, với toàn bộ nội dung do Trí tuệ nhân tạo sản xuất, chuyên bàn về « các chính sách của châu Âu ». Theo báo cáo của Reset Tech, khoảng ¼ nội dung của trang mạng giả mạo này tập trung vào Moldova. Thông qua địa chỉ IP, các nhà điều tra xác định được liên hệ rõ ràng của Restmedia với Nga.
Theo Disinformation Observatory, Trung tâm Thông tin, Dân chủ và Công dân, Đại học Mỹ ở Bulgaria, trong thời gian từ tháng 12/2024 đến tháng 3/2025, tỉ lệ bài tuyên truyền (tính trên đầu người) cho điện Kremlin của mạng Pravda, hướng đến Moldova, là cao nhất so với các nước châu Âu khác, gấp 56 lần so với mức trung bình ở Tây Âu, gấp 18 lần với nước láng giềng Rumani, gấp 2,5 lần Litva, 1,5 lần so với Estonia.
ECFR : Gần như hóa giải được nạn mua phiếu trước bầu cử
Để chống lại các can thiệp Nga, Liên Âu dồn lực cho Moldova. Tháng 9/2025, trước thềm cuộc bầu cử, Hội đồng Đối ngoại châu Âu (European Council on Foreign Relations – ECFR), viện tư vấn hàng đầu về các chính sách của châu Âu, tiến hành một khảo sát tại quốc gia này. Theo thẩm định của ECFR, với các hỗ trợ của các cơ quan của Liên Âu về điều tra tài chính và chia sẻ các thông tin khác, chính quyền Moldova về cơ bản đã hóa giải được các can thiệp của Nga trong lĩnh vực mua phiếu bầu, giảm mạnh so với kỳ bầu cử tổng thống năm ngoái.
Tổng cộng 25.000 người đã bị phạt vì tội mua bán phiếu bầu trong thời gian tranh cử. Chính quyền Moldova kết hợp tấn công các mạng lưới mua bán phiếu bầu với việc tuyên truyền rộng rãi về « tính chất tội phạm » của hoạt động này, nâng cao nhận thức cộng đồng quy mô lớn, « bao gồm quảng cáo, truyền hình và mạng xã hội, đặc biệt tại các nhà thờ Chính thống giáo », khiến « hầu hết các mạng lưới mua bán phiếu bầu » được coi là « đã bị tê liệt » trước bầu cử.
Việc nhà tài phiệt Vladimir Plahotniuc bị dẫn độ từ Hy Lạp về Moldova ngay trước thềm bầu cử được coi là một đòn nặng giáng vào các thế lực thao túng. Plahotniuc là cựu chủ tịch đảng Dân Chủ Moldova cánh tả, cựu phó chủ tịch Quốc Hội, được coi là người giàu nhất Moldova. Plahotniuc cùng Ilan Shor, nhà tài phiệt Moldova, cựu chủ tịch đảng Sor thân Nga cánh hữu, hiện đang lưu vong tại Matxcơva, bị cáo buộc lừa đảo 1 tỉ euro. Cả hai đều chạy ra nước ngoài năm 2019 vì sợ bị bắt. Ilan Shor hiện bị cáo buộc đứng sau các tài trợ cho hoạt động đưa tin giả, tin bóp méo trên các mạng Facebook, TikTok, Telegram…
Chống tin giả: Lần đầu tiên EU triển khai « Đội Phản ứng Nhanh »
Lần đầu tiên Liên Âu triển khai Đội Phản ứng Nhanh chống lại cuộc chiến Hỗn hợp (Hybrid Rapid Response Team) để hỗ trợ một quốc gia, là Moldova, chống lại can thiệp của nước ngoài, từ đầu năm nay, với thành phần gồm nhóm chuyên gia từ Bruxelles và từ nhiều quốc gia thành viên. Vào tháng 6, Liên Âu họp với đại diện các tập đoàn truyền thông kỹ thuật số Google, Meta và TikTok cùng các cơ quan chức năng Moldova và các nhóm thuộc xã hội dân sự nước này để phối hợp đối phó với các chiến dịch thông tin sai lệch.
Kể từ tháng 7/2025, Ủy Ban Châu Âu lập FACT, một chi nhánh khu vực thuộc Đài quan sát Truyền thông Kỹ thuật số Châu Âu (EDMO), tập trung vào việc chống các chiến dịch thông tin sai lệch của Nga trong kỳ bầu cử vừa qua tại Moldova.
Chủ thuyết của Liên Âu : Kết nạp thành viên mới giúp « bảo đảm an ninh »
Liên Hiệp Châu Âu hiện tại gồm 27 quốc gia thành viên. Tính từ Cộng đồng Kinh tế châu Âu, thành lập năm 1957, với 6 nước (Pháp, Đức, Ý, Bỉ, Hà Lan, Luxembourg), được coi là tiền thân của Liên Âu, khối đã trải qua 7 đợt kết nạp. Việc mở rộng cho sự tham gia của các thành viên mới, về mặt nguyên tắc, được Liên Âu coi là điều giúp mang lại hòa bình và an ninh cho châu lục, thúc đẩy kinh tế, củng cố nền dân chủ, nhà nước pháp quyền, nhân quyền.
Moldova và Ukraina, cùng Gruzia là ba quốc gia chính thức đệ đơn gia nhập Liên Âu ngay sau khi Nga tấn công Ukraina đầu năm 2022. Trong bối cảnh này, Ủy Ban Châu Âu tiếp tục coi việc mở rộng khối như một chiến lược không những là hàng đầu, mà còn có ý nghĩa sống còn với khối. Ủy viên châu Âu phụ trách việc kết nạp các thành viên mới, bà Marta Kos, nhận định : « Việc mở rộng Liên Âu là một yếu tố then chốt trong việc đảm bảo an ninh của châu Âu trong bối cảnh đối đầu leo thang giữa các chế độ dân chủ và độc tài. » (họp báo sau cuộc gặp của các bộ trưởng phụ trách các vấn đề Châu Âu đầu tháng 9/2025, tại Copenhagen).
Ủy viên châu Âu phụ trách việc kết nạp các thành viên mới nhấn mạnh : « tiến trình mở rộng Liên Âu đã trở thành một phần của cuộc đối đầu địa–chính trị giữa các xã hội dân chủ tự do và các chế độ độc tài. Điều này được thể hiện rõ ràng và khắc nghiệt nhất ở Ukraina, cũng như qua các hình thức chiến tranh hỗn hợp, kín đáo hơn ở các quốc gia ứng cử viên khác, chẳng hạn như Cộng hòa Moldova ». Ủy viên phụ trách kết nạp khẳng định tiến trình gia nhập của Ukraina và Moldova đang tiến triển nhanh chóng, và Ủy Ban Châu Âu đang nỗ lực để thúc đẩy.
Trắc nghiệm « khả năng đề kháng » của châu Âu trước Putin
Sau chiến thắng của đảng cầm quyền chủ trương hội nhập Liên Âu, thủ tướng Ba Lan Donald Tusk phát biểu trên X: « Các vị đã ngăn chặn được nỗ lực của Nga kiểm soát toàn bộ khu vực. Một bài học tốt cho tất cả chúng ta. » Trước thềm bầu cử, một báo cáo của Hội đồng Đối ngoại châu Âu ECFR, nói rõ: « nếu các đảng phái hoặc nhóm đảng phái liên kết với điện Kremlin trúng cử, sẽ có rủi ro an ninh trực tiếp ở biên giới phía tây nam Ukraina và Nga sẽ có một căn cứ ở vùng trung tâm để tiến hành các hoạt động chống lại các nước Liên Âu ».
Hội đồng Đối ngoại châu Âu giải thích: « Châu Âu nên xem Moldova như một nơi thử nghiệm khả năng đề kháng của chính mình (European resilience). Cuộc bầu cử này có thể mang đến cho Bruxelles cái nhìn sâu sắc và quý giá về các chiến thuật, các công cụ và các hệ quả từ các hoạt động của Matxcơva… Cơ hội để phản bác chiến lược tuyên truyền sai lệch và chiến tranh hỗn hợp của Nga ».
Nga: Tham vọng phục hồi quyền lực tại nhiều vùng thuộc Liên Xô cũ
Về mặt chính thức, chính quyền Nga không chống lại việc các nước nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Matxcơva gia nhập Liên Hiệp Châu Âu. Tuy nhiên, tham vọng của Matxcơva khôi phục ảnh hưởng, thậm chí chi phối trở lại các vùng thuộc Liên Xô trước đây là điều mà đông đảo giới quan sát ghi nhận. Cách nay hai năm, truyền thông Mỹ loan tải kế hoạch bí mật của cơ quan an ninh Nga FSB, đề ra chiến lược 10 năm để đưa Moldova trở lại phạm vi ảnh hưởng của Nga. Chiến lược dường như được soạn thảo vào năm 2021.
Trong các mục tiêu đề ra có việc phản đối « chính sách bành trướng của Rumani » tại Moldova, nơi Rumani là tiếng nói của đa số, và là ngôn ngữ chính thức. Chiến lược được coi là của cơ quan an ninh Nga cũng phản đối sự hợp tác của Moldova với khối NATO, tạo lập « các nhóm truyền bá cho quan điểm của điện Kremlin tại Moldova ».
Làm thế nào để quyết tâm hội nhập với EU không dẫn đến xung đột với Nga ?
Việc đảng cầm quyền tại Moldova, chủ trương nhanh chóng gia nhập Liên Âu, thắng cử Quốc Hội khiến không ít người thở phào nhẹ nhõm. Tuy nhiên nhiều nhà quan sát đặt câu hỏi : Liệu Moldova có thể hội nhập hoàn toàn với Liên Âu cùng lúc duy trì quan hệ bình thường với Matxcơva ?
Trang mạng Le Diplomate, chuyên về địa chính trị, giới thiệu bài « Moldavia, thùng thuốc súng ở ngưỡng cửa châu Âu ? », dẫn lời chuyên gia Nga Andrew Korybko, thuộc trung tâm tư vấn Club Valdai, gần gũi với điện Kremlin, nói thẳng là việc NATO tiếp tục mở rộng về phía đông, có thể khiến quan hệ giữa Nga và NATO thêm căng thẳng. Và Moldavia có thể bị cuốn vào chiến tranh với Nga, như Ukraina.
Tuy nhiên, trên thực tế, theo một số thăm dò dư luận gần đây, chỉ có một phần tư người Moldova ủng hộ gia nhập NATO, và tỉ lệ này gần như không thay đổi kể từ năm 2022, tức từ đầu cuộc xâm lăng của Nga chống Ukraina.
Sự lựa chọn tỉnh táo và môi trường thông tin lành mạnh
Vấn đề căn bản với đông đảo người dân Moldova, khi chọn con đường hội nhập nhanh chóng với Liên Âu, không phải là tham gia vào một khối quân sự bị Nga coi là đối thủ, mà là được sống trong một xã hội có an ninh, Nhà nước pháp quyền, các thể chế nhà nước có trách nhiệm, đời sống kinh tế được cải thiện, một xã hội không bị tham nhũng hoành hành, một xã hội mở cửa với những tiếng nói khác biệt. Đây cũng là các tôn chỉ của cơ chế Đối tác phía Đông giữa Liên Âu và Moldova, được xác định từ năm 2009.
Xét theo các mục tiêu này, chiến thắng của đảng chủ trương hội nhập Liên Âu tại Moldova vừa qua, dù là một thắng lợi đáng kể, cũng chỉ là một bước tiến trên chặng đường dài và gian nan của quốc gia nhỏ bé, thuộc Liên Xô cũ. Trong hành trình dài này, điều quyết định là sự lựa chọn của người dân Moldova. Lựa chọn đúng hướng và tỉnh táo ắt chỉ có thể có được trong một môi trường thông tin minh bạch và lành mạnh, điều mà Liên Âu đã góp phần nỗ lực bảo vệ trong kỳ tranh cử Quốc hội Moldova vừa qua.
Nguồn: rfi.fr
