Giải pháp thực sự để ngăn chặn chủ nghĩa dân túy là phải có một đội ngũ trí thức chính trị, những người có hiểu biết về bối cảnh trong nước và quốc tế, về những vấn đề đang và sẽ đặt ra cũng như cách giải quyết. Những người này phải tạo thành tụ điểm qui tụ những người còn quan tâm đến đất nước và từ đó mở ra các cuộc thảo luận chính trị nghiêm chỉnh nhằm nâng cao trình độ nhận thức chính trị của quần chúng.
Ông Võ Văn Thưởng, Ủy viên Bộ chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo trung ương, vừa viết một bài có tựa đề là “Chủ nghĩa dân túy và những cảnh báo đối với Việt Nam” được đăng trên báo Sài Gòn Giải Phóng. Nội dung của bài viết là về chủ nghĩa dân túy, tác hại của nó và cách phòng chống. Điều tình cờ là bài viết này ra đời không lâu sau khi Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên lên tiếng cảnh báo mọi người về tác hại của phong trào dân túy. Phải chăng đảng cộng sản và phong trào dân chủ đã có cùng lập trường trên một vấn đề quan trọng ảnh hưởng đến tương lai đất nước ?
Chủ nghĩa dân túy là gì ?
Trước tiên hãy xem ông Võ Văn Thưởng hiểu thế nào là chủ nghĩa dân túy. Ông viết rằng : “Khái niệm dân túy thường được dùng để nói về những thủ đoạn chính trị mang tính mị dân, đánh vào tâm lý của đám đông để kêu gọi, tổ chức phong trào nhằm lôi kéo, tranh thủ sự ủng hộ của dư luận và quần chúng nhân dân”.
Ý kiến của ông Thưởng cũng gần giống với ý kiến của ông Nguyễn Gia Kiểng, Thường trực Ban lãnh đạo Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên, về chủ nghĩa dân túy : “Nó lợi dụng một tình trạng phẫn nộ – có thể chính đáng – và sự thiếu hiểu biết của một thành phần dân chúng để đưa ra những giải pháp mị dân có vẻ rất “giản dị” nhưng vừa sai vừa nguy hiểm”.
Như vậy, cả hai người đều hiểu chủ nghĩa dân túy chỉ là một cách làm chính trị tồi tệ, nghĩa là giành chính quyền bằng cách khai thác sự phẫn nộ và thiếu hiểu biết của quần chúng.
Nguyên nhân nào dẫn đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân túy ?
Theo ông Võ Văn Thưởng thì “tình hình biến đổi sâu sắc, tình trạng bất bình đẳng gia tăng, nhiều vấn đề kinh tế – xã hội chưa được giải quyết tốt, lợi ích chính đáng, hợp pháp của số đông người lao động chưa được quan tâm giải quyết hiệu quả… là những nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân túy ở các nước Âu, Mỹ hiện nay. Khi nhiều người dân bất mãn trong một thời gian dài, vượt quá giới hạn chịu đựng của họ, mà không có những giải pháp chính trị, kinh tế, xã hội thích hợp, thì đó chính là mảnh đất màu mỡ cho sự xuất hiện các khuynh hướng của chủ nghĩa dân túy, là “dư địa” để nó gây ra những cơn địa chấn mới”.
Còn theo ông Nguyễn Gia Kiểng, kịch bản dẫn đến chủ nghĩa dân túy bao giờ cũng giống nhau :
“Do thiếu hụt về tư tưởng chính trị một số vấn đề xã hội không được nhận diện và giải quyết kịp thời và tạo ra bất mãn hoặc phẫn nộ trong xã hội. Một lực lượng chính trị xuất hiện lên án dữ dội giai cấp đang cầm quyền và đề nghị một giải pháp mị dân và độc hại nhưng đáp ứng được sự phẫn nộ của quần chúng. Đặc điểm chung của các lực lượng dân túy là chúng luôn luôn tạo ảo tưởng là có một giải pháp giản đơn cho những vấn đề phức tạp”.
Như vậy, một lần nữa cả hai người đều đồng ý với nhau về nguyên nhân làm cho chủ nghĩa dân túy phát triển là do các vấn đề xã hội không được giải quyết kịp thời khiến cho quần chúng bất mãn.
Làm thế nào để ngăn chặn chủ nghĩa dân túy ?
Đến đây, tất cả chúng ta đều đồng ý chủ nghĩa dân túy là có hại và cần phải ngăn chặn nó. Nhưng làm thế nào ? Hãy xem thử năm giải pháp mà ông Võ Văn Thưởng đưa ra :
(…) “Sự mong muốn thực hành dân chủ trong một bộ phận nhân dân, khi điều kiện thông tin chưa thật sự đầy đủ để có thể phân biệt rõ giữa dân chủ và dân túy, có thể dẫn đến sự nhầm lẫn giữa dân chủ và dân túy. Mặt khác, khi những phần tử cơ hội chính trị lợi dụng tình hình phức tạp để mưu đồ cá nhân, phe nhóm, dẫn đến nguy cơ một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân hào hứng đón nhận các phát ngôn, hành động dân túy.
Để có thể phòng ngừa chủ nghĩa dân túy ở Việt Nam, điều quan trọng nhất là nâng cao nhận thức của cán bộ đảng viên và nhân dân về những tác hại của chủ nghĩa dân túy, phải hạn chế tối đa “đất sống” của chủ nghĩa dân túy và cần lưu ý một số vấn đề sau :
Một là, phải nhận diện và cảnh giác với những biểu hiện của chủ nghĩa dân túy trong đời sống chính trị Việt Nam. Có thể đánh giá, ở Việt Nam đã có những biểu hiện bước đầu của phát ngôn, lời nói, hành động mang tính dân túy. Ta dễ dàng nhận thấy những biểu hiện này qua các phát ngôn theo kiểu “nói cho sướng miệng”, không đúng chủ trương, đường lối, nguyên tắc của Đảng, bỏ qua những quy định pháp lý, thiếu tính khả thi, vượt quá hoặc không đúng thẩm quyền của một vài cá nhân được sự tung hô của những tờ báo non nớt về chính trị, của một vài “thủ lĩnh” trên mạng xã hội, thu hút được quan tâm của quần chúng vì “lạ khẩu vị” (…).
Giải pháp đầu tiên mà ông Võ Văn Thưởng đưa ra là phải cảnh giác với mong muốn thực hành dân chủ của nhân dân, với những phát biểu trái với chủ trương và đường lối của Đảng cộng sản. Như vậy là ông chống dân chủ và nhân quyền chứ không phải chống dân túy và cố tình đánh đồng dân chủ với dân túy.
(…) “Hai là, thực tế trên thế giới cũng cho thấy, sở dĩ người dân tin và đi theo phong trào dân túy hay ủng hộ các nhân vật dân túy cũng vì phần lớn là do sự điều hành kém hiệu quả của chính quyền trong giải quyết những bất bình và bức xúc của người dân, từ đó họ mong muốn có những người đại diện cho công quyền kiểu khác, thậm chí là một chính quyền khác mạnh mẽ và hiệu quả hơn, hiểu họ hơn. Có như vậy, may ra những nguyện vọng và mong ước của người dân mới được đáp ứng. Báo cáo Chính trị tại Đại hội XII của Đảng yêu cầu : “Hoàn thiện thể chế hành chính dân chủ – pháp quyền, quy định trách nhiệm và cơ chế giải trình của cơ quan nhà nước ; giảm mạnh, bãi bỏ những thủ tục hành chính gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. Đề cao đạo đức công vụ, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong chỉ đạo và thực thi công vụ” (…).
Trong giải pháp thứ hai, ông Võ Văn Thưởng kêu gọi cải cách thủ tục hành chính và chống tham nhũng, nghĩa là cải tổ để giữ chế độ chứ không liên quan gì đến việc chống chủ nghĩa dân túy. Nhưng tất cả chúng ta đều biết là không thể thay đổi một chính quyền tham nhũng mà chỉ có thể thay thế nó bằng một chính quyền khác bởi vì một người tham nhũng không thể tự nhiên mà thay đổi thành một người trong sạch.
(…) “Ba là, tiếp tục kiên định thực hiện một cách chủ động, linh hoạt và sáng tạo chiến lược đối ngoại trong hội nhập quốc tế, với nguyên tắc bảo đảm lợi ích tối cao của quốc gia – dân tộc theo phương châm “hội nhập là quá trình vừa hợp tác, vừa đấu tranh, chủ động dự báo, xử lý linh hoạt mọi tình huống, không để rơi vào thế bị động, đối đầu, bất lợi” (14). Điều cần nhấn mạnh là, không chỉ vì quá cảnh giác với chủ nghĩa dân túy mà chúng ta lại tự cô lập, đứng ngoài “cuộc chơi”của thế giới. Song, cũng không phải chỉ vì muốn quan hệ và “làm ăn” mà phải luôn “làm theo đám đông”, mà phải chấp nhận, đánh đổi tất cả, và qua đó để cho chủ nghĩa dân túy có điều kiện xâm nhập và nảy sinh ở Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, các kênh đối ngoại và các hoạt động đối ngoại phải hết sức tỉnh táo, bình tĩnh, chủ động và mềm dẻo để Việt Nam không bị cô lập với thế giới, không bị lệ thuộc vào thế giới và cũng không bị tác động tiêu cực bởi “chủ nghĩa dân túy” (…).
Lần này, ông Võ Văn Thưởng lại đánh đồng chủ nghĩa dân túy với áp lực của cộng đồng quốc tế lên chính quyền cộng sản về vấn đề nhân quyền. Như chúng ta đều biết, chính quyền cộng sản bị cô lập vì ngoan cố theo đuổi một chủ nghĩa đã bị thế giới lên án như là một tội ác, vì đã bỏ tù những người vô tội chỉ vì họ đã thực hành những quyền tự do cơ bản được ghi trong Tuyên ngôn phổ cập về Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc, vì đã hành xử như một tổ chức khủng bố khi bắt cóc Trịnh Xuân Thanh ngay tại Berlin v.v. Việt Nam cũng là một nước cực kì lệ thuộc Trung Quốc về mặt chính trị và thế giới về mặt kinh tế khi ngoại thương bằng 200% so với GDP. Cách duy nhất để không bị cô lập là tôn trọng luật pháp quốc tế và các giá trị phổ quát của nhân loại.
(…) Bốn là, tăng cường xây dựng chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Yêu cầu, nhiệm vụ nặng nề của thời kỳ phát triển mới, đòi hỏi chúng ta phải đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng mà trung tâm là đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đây là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa sống còn với Đảng và chế độ ta, là một trong sáu nhiệm vụ trọng tâm của cả nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng (…).
Một lần nữa, ông Võ Văn Thưởng lại lẫn lộn giữa dân túy và dân chủ. Phương pháp đấu tranh của phong trào dân chủ là bất bạo động trên tinh thần hòa giải và hòa hợp dân tộc để động viên mọi người Việt Nam yêu nước, kể cả các đảng viên cộng sản. Do đó, chống lại tự diễn biến, tự chuyển hóa là chống lại dân chủ.
(…) “Năm là, phải tuyên truyền rộng rãi cho Nhân dân thấy rõ những biểu hiện, nguy cơ và tác hại của chủ nghĩa dân túy. Trong nhiều trường hợp, người dân không thể phân biệt được đâu là người theo hay không theo chủ nghĩa dân túy, dễ nhầm lẫn giữa người vô nguyên tắc, vô chính phủ với người mạnh mẽ đổi mới. Trong khi đó, sự cổ súy từ những cây bút có chủ ý hoặc do non nớt về chính trị của một số tờ báo và một số trang mạng xã hội sẽ đem đến sự nhầm lẫn trong đánh giá. Ngay từ bây giờ, cả hệ thống chính trị và mỗi công dân cần nhận thức rõ, biết cảnh giác và phải từng bước đấu tranh với những biểu hiện của chủ nghĩa dân túy dưới mọi màu sắc” (…).
Có lẽ, người cần được tuyên truyền nhất để biết đâu là người theo hay không theo chủ nghĩa dân túy chính là ông Võ Văn Thưởng. Ông không biết rằng cái chủ nghĩa cộng sản mà ông đang ra sức bảo vệ chính là thứ dân túy độc hại nhất trong lịch sử. Nó đã lợi dụng sự phẫn nộ của tầng lớp công nhân sau cuộc cách mạng kỹ nghệ để đưa ra “giải pháp” ngu xuẩn là xóa bỏ quyền tư hữu, tiêu diệt giai cấp tư sản. Nó đã được Hồ Chí Minh – người mà ông vẫn ngày đêm ra sức học tập và làm theo – đem về Việt Nam làm hàng triệu người chết và khiến đất nước tụt hậu một cách bi đát so với thế giới. Nếu thật lòng muốn chống dân túy thì trước tiên ông Võ Văn Thưởng hãy chống lại chủ nghĩa cộng sản. Nhưng ông lại là Trưởng ban Tuyên giáo trung ương, người đứng đầu cơ quan bảo vệ tư tưởng của chế độ. Đến đây, xin hỏi ông Võ Văn Thưởng một câu : Ông muốn chống dân túy hay chống dân chủ ? Câu hỏi này chỉ có ông mới trả lời được.
Trong Phong trào dân chủ Việt Nam cũng đang manh nha xuất hiện một vài dấu hiệu của chủ nghĩa dân túy. Những người này muốn giành quyền lãnh đạo đất nước nhưng lại không đưa ra được bất kỳ một giải pháp nào cho các vấn đề của Việt Nam mà chỉ đơn giản là khai thác sự phẫn nộ của quần chúng đối với đảng cộng sản. Có khả năng là trong cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên, những người chủ trương hòa giải và hòa hợp dân tộc sẽ phải tranh cử với những người chủ trương truy tố các đảng viên cộng sản, tịch thu tài sản tham nhũng, v.v.
Giải pháp thực sự để ngăn chặn chủ nghĩa dân túy là phải có một đội ngũ trí thức chính trị, những người có hiểu biết về bối cảnh trong nước và quốc tế, về những vấn đề đang và sẽ đặt ra cũng như cách giải quyết. Những người này phải tạo thành tụ điểm qui tụ những người còn quan tâm đến đất nước và từ đó mở ra các cuộc thảo luận chính trị nghiêm chỉnh nhằm nâng cao trình độ nhận thức chính trị của quần chúng. Nhưng muốn đạt đến một trình độ nhận thức và lý luận như vậy thì mỗi chúng ta phải gia nhập một tổ chức chính trị đứng đắn và trong một thời gian rất dài, và qua đó học tập và trao dồi khả năng lý luận và thuyết phục.
Ngược lại, một người có tham vọng đấu tranh chính trị để giành quyền lãnh đạo nhưng thiếu kiến thức và thiếu kinh nghiệm tổ chức thì cách hay nhất và giản dị nhất là phải mị dân. Và lãnh đạo bằng mị dân thì ai cũng biết, chỉ dìm đất nước sâu vào chia rẽ và bế tắc.
Hồng Việt
(23/05/2018)
