Nguyễn Gia Kiểng

Trở lại quốc hiệu Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa? (Nguyễn Gia Kiểng)

18/05/2013

Nhiều nguồn tin cho thấy là đang có dự định bỏ tên nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam (CHXHCNVN) để trở lại với quốc hiệu Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa (VNDCCH). Ủy Ban Sửa Đổi Hiến Pháp cũng đã ghi nhận đề nghị này như một trong những vấn đề để biểu quyết với nhận xét thuận lợi. Nếu đúng như thế thì chỉ là thay thế một sai lầm bằng một sai lầm lớn hơn.

Nhìn lại chủ nghĩa Mác – Lênin (Nguyễn Gia Kiểng)

Và lịch sử sẽ còn gay gắt hơn đối với những trí thức ở thế kỷ 21 vẫn không dám phản kháng trước một chính quyền trắng trợn tuyên bố tiếp tục theo đuổi chủ nghĩa Mác-Lênin và còn áp đặt nó như là môn triết duy nhất được giảng dạy trong các trường học. Rất gay gắt. Bởi vì ngoài vấn đề trách nhiệm, các thế hệ mai sau sẽ còn bị dằn vặt với những câu hỏi nhức nhối về căn cước. Như họ từ đâu đến, và cha anh họ là hạng người gì.

Nghĩ về những đất nước không thành (Nguyễn Gia Kiểng)

Tôi không quen biết ai tại nước Mexico này và cũng không có nhu cầu du lịch. Tôi đến đây vì từ nhiều năm rồi tôi vẫn tự nhủ thế nào cũng phải đi Mexico ít nhất một lần cho biết. Vì hai lý do. Lý do thứ nhất là để được nhìn tận mắt một kỳ quan của sự nghịch lý. Tại sao một thành phố thành lập trên cao độ hơn 2000 mét, không gần bờ biển và cũng không có dòng sông nào chảy qua lại có thể là thành phố lớn nhất, ít nhất đông dân nhất, thế giới từ hơn sáu thế kỷ qua? Lý do thứ hai, quan trọng hơn nhiều, là để tìm câu trả lời cho một câu hỏi tình cờ nẩy ra trong óc tôi và ngày càng gây khó chịu: tại sao nhiều người, nhà báo cũng như nhà chính trị, lại nói Mexico là một failed state?

Trí thức là một khái niệm chính trị (Nguyễn Gia Kiểng)

Trước hết thế nào là một trí thức?  Có bao nhiêu nhà tư tưởng đặt ra câu hỏi này thì có bấy nhiêu câu trả lời. Cũng tương tự như từ “triết học” mà nó có quan hệ khá gần gũi, khái niệm “người trí thức” không có một định nghĩa được mọi người chấp nhận. Tuy nhiên ngay cả người bình thường cũng có thể nhận định khá đúng ai là trí thức ai không phải là trí thức trong những trường hợp cụ thể.

Ánh sáng và đôi mắt (Nguyễn Gia Kiểng)

Trong triết, đạo đức học là cố gắng để trả lời hai câu hỏi “thế nào là một cuộc sống thực sự hạnh phúc?” và “phải sống thế nào để có hạnh phúc?” trong khi chính trị học cố gắng để trả lời hai câu hỏi “thế nào là một xã hội hạnh phúc?” và “làm thế nào để đem lại hạnh phúc tối đa cho thật nhiều người?”. Như thế không hề có mâu thuẫn, đạo đức và chính trị nhắm cùng một mục đích trên những qui mô khác nhau. Đạo đức là chính trị trong phạm vi cá nhân trong khi chính trị là đạo đức trên qui mô quốc gia.

Một cách nhìn tham nhũng và chống tham nhũng (Nguyễn Gia Kiểng)

Có một cái gì không ổn trong những bài viết về tham nhũng. Các bài này đều giống nhau ở chỗ chúng đều gồm hai phần: phần đầu trình bày và tố giác tham nhũng; phần sau đề nghị những biện pháp để chống tham nhũng. Phần đầu thường rất đặc sắc, nhất là nếu lại phơi bày những trường hợp tham nhũng cụ thể. Phần thứ hai thường tẻ nhạt vì không có gì đặc sắc.

Giải quyết khủng hoảng căn cước để ra khỏi bế tắc chính trị (Nguyễn Gia Kiểng)

Một trong những khái niệm cơ bản của môn tâm lý xã hội, cốt lõi của văn hóa tổ chức, là khái niệm căn cước. Những điều thường được gọi là khủng hoảng đạo đức, khủng hoảng nhân cách, v.v. thực ra chỉ là những thể hiện cá biệt của một khủng hoảng nền tảng hơn : khủng hoảng căn cước (identity crisis). Người ta không biết mình là ai, có thể và phải sống như thế nào, có thể và phải làm gì.

Kịch bản nào cho cuộc cờ này? ( Nguyễn Gia Kiểng)

Tôi còn nhớ rất rõ cái ngày mà trình độ đánh cờ của tôi tiến một bước nhảy vọt. Đó là một buổi chiều mưa. Khác với những trận mưa hè của Sài Gòn, xối xả nhưng ngắn ngủi, như Nguyên Sa mô tả (“em chợt đến chợt đi anh vẫn biết, trời chợt mưa chợt nắng chẳng vì đâu”), cơn mưa này khá dài. Anh em tôi đang chơi cờ dưới mái hiên thì một bác đạp xích-lô dừng lại, đậu xe ở trước cửa và đến bên cạnh chúng tôi để trú mưa. Bác ngồi xuống cái ghế đẩu và nhìn chúng tôi đánh cờ. Một lúc sau bác nói : “Các cậu chưa biết đánh cờ”.

Khi chủ nghĩa thực tiễn phá sản (Nguyễn Gia Kiểng)

Tháng 12-1991, trên báo Thông Luận số 44, tôi có viết bài “Quỹ đạo của chó”, dùng tên một bài toán động học để chứng minh sự sai trái của chủ nghĩa thực tiễn và trọng lượng của nó trong văn hóa chính trị Việt Nam. Lúc đó không ai có thể ngờ rằng một năm sau, Bill Clinton, một thanh niên trốn lính với kinh nghiệm chính trị sơ sài, có thể đánh bại George H. W. Bush, một anh hùng và một tổng thống tài ba, nhờ lập trường chính trị thực tiễn một cách cực đoan “chỉ làm kinh tế !” (Economy, stupid!).

Chủ nghĩa thực tiễn và trường hợp Obama ( Nguyễn Gia Kiểng)

Thất vọng đầu tiên của tôi đối với Obama đến ngay trong khi nghe ông đọc bài diễn văn nhậm chức. Obama nói đại khái: “Với những chế độ độc tài bám lấy quyền lực bằng mọi giá và bịt miệng đối lập chúng tôi nói quí vị đi sai chiều lịch sử, nhưng nếu quí vị chìa bàn tay ra chúng tôi cũng sẽ nắm lấy“. Diễn nghĩa: quí vị cứ tiếp tục vi phạm nhân quyền cũng không sao miễn là đừng thù địch với chúng tôi. Câu nói ngắn ngủi này diễn tả một cách bóng bẩy chủ thuyết đối ngoại thực tiễn của Obama.

Thông Điệp Nào Cho Thảm Kịch Dân Oan? (Nguyễn Gia Kiểng)

Khối dân oan tại Việt Nam rất lớn. Hầu hết, dù không phải là tất cả, là những người bị cướp đất, cướp nhà. Những tiết lộ từ chính những quan chức nhà nước cho biết số hồ sơ khiếu kiện có thể lên đến một triệu, tất cả đều là những khiếu kiện chính đáng và chỉ có rất ít trường hợp được giải quyết thỏa đáng. Một vấn đề rất đồ sộ. Cũng là một vấn đề toàn quốc vì xảy ra ở mọi miền, mọi vùng, mọi tỉnh, mọi quận huyện. Và cũng là một thảm kịch bởi vì đối với đa số các nạn nhân đất là tất cả những gì họ có, mất đất là mất tất cả.

Dinh độc lập vào ngày 30 tháng 4, 1975

Vượt lên trên ngày 30 tháng 4 (Nguyễn Gia Kiểng)

Ngày nay nhân sự chính trị của ta rất ít ỏi, vậy thì những con người hiếm hoi đó, dù ở cương vị nào và ở đâu, phải ý thức rằng họ là một sắc tộc thiểu số cần phải nương tựa nhau để sống. Sống đối với họ có nghĩa là thực hiện sự nghiệp cứu nước và đổi dòng lịch sử đang rất bất lợi cho dân tộc. Giữa họ phải có tinh thần anh em, phải có sự kết nghĩa. Phải không gặp mà đã là bạn, phải chưa quen mà đã là chí hữu