Bộ trưởng Quốc Phòng Đài Loan, Wellington Koo, ngày 03/03/2025 tự tin tuyên bố trước báo giới là Mỹ sẽ không bỏ rơi châu Á – Thái Bình Dương. Theo ông, trên hết đó là lợi ích quốc gia của Mỹ, cả về kinh tế, địa chính trị và an ninh quân sự. AFP cho biết, đối với bộ trưởng Wellington Koo, Đài Loan là một mắt xích quan trọng trong chuỗi các lãnh thổ đồng minh của Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương, trải từ Philippines đến Nhật Bản, trước sự thèm khát của Bắc Kinh.
Tuy nhiên, theo nhận định của báo Pháp thiên hữu Le Figaro ngày 08/03, những hành xử của tổng thống Mỹ Donald Trump về hồ sơ chiến tranh Ukraina trong những ngày gần đây đang gây bất an cho các đồng minh của Washington tại châu Á, từ Hàn Quốc, Singapore cho đến Đài Loan, dẫu rằng công luận vẫn hy vọng chính quyền Mỹ sẽ mạnh tay chống Trung Quốc.
Hàn Quốc lại nêu vấn đề phát triển bom nguyên tử
Đối mặt với một Donald Trump khó lường, Seoul đang phải tính đến khả năng phát triển loại « vũ khí tối thượng », tức bom nguyên tử. Ông Cho Tae-yul, ngoại trưởng của Hàn Quốc, đồng minh quan trọng của Mỹ ở Đông Bắc Á, đang trên tuyến đầu chống Bắc Triều Tiên và Trung Quốc, cho biết Seoul không nên loại trừ khả năng sở hữu vũ khí hạt nhân trong trường hợp tình hình địa chính trị đột ngột xấu đi. Ngoại trưởng Hàn Quốc tuyên bố tại Quốc Hội ngày 26/02 rằng Seoul phải chuẩn bị « cho mọi tình huống có thể xảy ra », cho dù từ lâu nay Washington vẫn phản đối chương trình hạt nhân của Hàn Quốc.
Theo Le Figaro, tuyên bố nói trên đi ngược lại đường lối thường thấy của một nước vốn dĩ được ô hạt nhân của Mỹ bảo vệ và cũng là thành viên của Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Sự bất thường này báo hiệu nỗi lo lắng đang ngày càng tăng tại có nền kinh tế lớn thứ tư châu Á trước chính sách ngoại giao khó đoán định của vị tổng thống chủ trương « Nước Mỹ trên hết ».
Trước đó ít ngày, tại Hội nghị An ninh Munich, ngoại trưởng Hàn Quốc cũng khẳng định « không nghi ngờ gì »về sức mạnh của« liên minh » quân sự dưới thời tổng thống Mỹ Donald Trump. Thế nhưng, sau đó sự xích lại gần nhau bất ngờ giữa Donald Trump và tổng thống Nga Vladimir Putin, đồng minh của lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un, hồi chuông báo động của các nước châu Âu thành viên NATO và các mối đe dọa về thuế quan của chủ nhân Nhà Trắng đã khiến Seoul lo ngại.
Mason Richey, một nhà nghiên cứu tại Đại học Ngoại ngữ Hankuk ở Seoul, nhận định Hàn Quốc lo lắng về khả năng ông Trump thiế lập quan hệ ngoại giao với Bắc Triều Tiên sau lưng Seoul và áp thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Hàn Quốc. Donald Trump càng khiến Seoul lo lắng hơn khi trong bài phát biểu hôm 04/03 tại Quốc Hội, ông đã liên hệ vấn đề thương mại với sự hiện diện của 28.500 binh sĩ Mỹ đóng tại Hàn Quốc, và chỉ trích rằng Hàn Quốc « áp thuế suất cao gấp 4 lần (so với Mỹ), trong khi chúng ta lại cung cấp cho họ rất nhiều viện trợ quân sự và các khoản viện trợ khác ».
Đối với Le Figaro, đây là những tuyên bố hoang đường của Donald Trump, vì giao thương Mỹ – Hàn chủ yếu không chịu sự hạn chế nào, dựa theo một hiệp định tự do mậu dịch song phương được ký năm 2007. Nhưng đây lại là những lời đe dọa đáng lo ngại đối với Hàn Quốc, nước đang gặp khó khăn về xuất khẩu. Vào tháng 11/2024, theo một thỏa thuận khi đó với Lầu Năm Góc thời Joe Biden, Seoul đã cam kết đóng góp thêm 1 tỷ đô la thường niên (+8%) cho các căn cứ quân sự của Hoa Kỳ tại Hàn Quốc, nhưng nay Seoul lại phải chuẩn bị cho các cuộc đàm phán khó khăn với chính quyền của tổng thống Donald Trump.
Nhật Bản phải kiềm chế, tránh chỉ trích trực tiếp chính quyền Trump
Nhật Bản cũng có một số lo ngại tương tự như láng giềng Hàn Quốc về sự đổi hướng của Donald Trump ngả sang thân Nga, nhưng dẫu sao thì theo Le Figaro, Tokyo đã có thể thiết lập mối quan hệ trực tiếp với tổng thống Mỹ Donald Trump nhờ chuyến thăm Nhà Trắng của thủ tướng Shigeru Ishiba hôm 07/02. Tokyo đã kiềm chế, tránh chỉ trích trực tiếp chính quyền Trump, đồng thời nhấn mạnh đến « tầm quan trọng của việc duy trì sự đoàn kết trong nhóm G7 », khi Washington có lập trường ủng hộ Matxơva tại Liên Hiệp Quốc, trái với các đối tác trong nhóm G7.
Sự thận trọng của các nước khác
Các quốc gia khác ở Châu Á – Thái Bình Dương có hiệp ước phòng thủ chung (Singapore, Philippines, Thái Lan, Úc và New Zealand) cũng đang đề cao cảnh giác với chính quyền Donald Trump. Theo Le Figaro, ngay cả Singapore, vốn đã quen cân nhắc thận trọng giữa một bên là Washington và bên kia là Bắc Kinh, cũng tin rằng việc Donald Trump ngầm chấp nhận cuộc chiến Nga xâm lược Ukraina « đang tạo ra tiền lệ nguy hiểm trên quy mô toàn cầu ».
Thực tế này đặt ra vấn đề cho chính quyền Philippines của tổng thống Ferdinand Marcos Jr., vốn ngày càng phải dựa vào Hoa Kỳ để đối phó với đà tiến của lực lượng hải cảnh Trung Quốc ở Biển Đông. Edcel John Ibarra, thuộc Đại học Philippines, giải thích với Le Figaro rằng khả năng Trump đối thoại trực tiếp với Bắc Kinh sau lưng Manila sẽ là đáng lo ngại.
Tuy nhiên, ngọn gió hoảng loạn đang thổi qua châu Âu vẫn chỉ được chính quyền các nước châu Á cảm nhận ở mức vừa phải, bởi vì họ tin rằng chính quyền Trump sẽ tăng cường sự hiện diện của Washington trong khu vực để chống lại đối thủ Trung Quốc. Ian Chong Jia, thuộc Đại học Quốc gia Singapore (NUS), nhận định rằng lối hành xử của Trump và Vance với Zelensky đang làm gia tăng cảm giác bất ổn ở châu Á và khiến các nước cảm thất cần thận trọng hơn trong quan hệ với đồng minh Hoa Kỳ. Thế nhưng, các nước châu Á cũng tin rằng Hoa Kỳ sẽ xoay trục sang khu vực này khi xung đột ở châu Âu lắng xuống.
Hôm nay là Ukraina, ngày mai sẽ đến lượt Đài Loan ?
Liên quan đến Đài Loan, dĩ nhiên là Đài Bắc lo ngại về nguy cơ bị Bắc Kinh đánh chiếm. Le Figaro nhắc lại « Hôm nay là Ukraina, ngày mai đến lượt Đài Loan » là câu nói mọi người thường nghe thấy kể từ khi chiến tranh Ukraina bùng nổ ngày 24/02/2022. Cuộc tranh cãi gay gắt giữa Donald Trump và Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng khiến các cư dân mạng Đài Loan đưa ra đủ kiểu so sánh giữa tổng thống Ukraina và tổng thống Đài Loan. Một nghị sĩ đảng đối lập thậm chí mỉa mai : « Hôm nay là Zelensky, ngày mai sẽ là Lại Thanh Đức ? »
Một hình ảnh do AI tạo ra cho thấy tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức, mặc quân phục đứng cạnh Zelensky, trên nền cảnh Đài Bắc đổ nát. Dẫu vậy, cũng có nhiều người dân nhận định so sánh như vậy là khập khiễng. Một người Đài Loan, được Le Figaro trích dẫn, khẳng định : « Tấn công Đài Loan khó hơn nhiều so với tấn công Ukraina. Eo biển Đài Loan tạo ra sự khác biệt lớn ».
Trong khi chủ đề này thu hút sự chú ý của người dân, chính phủ Đài Loan vẫn giữ thái độ kín đáo. Sau cuộc gặp giữa Volodymyr Zelensky và Donald Trump, bộ Ngoại Giao Đài Loan giữ im lặng trong suốt 3 ngày, sau đó tuyên bố đang « theo dõi chặt chẽ lập trường của Hoa Kỳ, Châu Âu và Nga về các cuộc đàm phán hòa bình Nga-Ukraina ». Tổng thống Lại Thanh Đức không đưa ra bất kỳ bình luận nào. Dưới thời Trump nhiệm kỳ 2, chính quyền Mỹ có cái nhìn mơ hồ về Đài Loan.
Gần đây, trong bản cập nhật thông tin về quan hệ Mỹ – Đài, hôm 16/02 bộ Ngoại Giao Mỹ đã xóa dòng chữ « Mỹ không ủng hộ Đài Loan độc lập ». Theo AFP, bộ Ngoại Giao Đài Loan khi đó ngay lập tức ra thông báo khẳng định đây là một sự thay đổi « tích cực » của Washington. Thế nhưng Le Figaro nhận định, trên thực tế, có lúc chính quyền Trump tỏ ý cởi mở, ủng hộ Đài Bắc, nhưng đôi khi lại tỏ rõ thái độ đòi hỏi. Donald Trump cũng đã nhiều lần nhắc rằng Đài Loan phải trả tiền cho Hoa Kỳ để được bảo vệ.
Tuy nhiên, Jennifer Kavanagh, nhà nghiên cứu của một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, chuyên về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, được Le Figaro trích dẫn, lưu ý là Đài Loan cần xem cuộc gặp giữa Trump và Zelensky là một tín hiệu rõ ràng : chính quyền Donald Trump không muốn ràng buộc vào các cam kết của các vị tổng thống tiền nhiệm. Dưới chính quyền Trump, Đài Loan có thể sẽ không có sự hỗ trợ tương tự. Do đó, Đài Bắc nên bắt đầu có một kế hoạch phù hợp, tăng mạnh chi tiêu quốc phòng và suy nghĩ về cách Đài Loan có thể tự vệ mà không cần sự giúp đỡ của Hoa Kỳ.
Một lá bài vô cùng giá trị của Đài Loan đối với Mỹ là chất bán dẫn. Mới đây, cũng vào hôm 03/03, AFP cho biết tập đoàn bán dẫn TSMC của Đài Loan thông báo sẽ đầu tư thêm 100 tỉ đô la xây nhà máy ở Mỹ, nhưng nhấn mạnh là « quá trình sản xuất tiên tiến nhất » vẫn phải được duy trì ngay tại Đài Loan để không làm suy yếu vị thế của Đài Bắc trước các mối đe dọa xâm lược từ Trung Quốc. Tổng thống Donald Trump hoan nghênh khoản đầu tư sẽ cho phép « tạo ra hàng ngàn việc làm » « với mức lương rất cao » tại Mỹ.
Tuy nhiên, vẫn theo chuyên gia Jennifer Kavanagh, « Trump luôn có thể yêu cầu nhiều đầu tư hơn và các điều khoản tốt hơn để đổi lấy sự ủng hộ của Mỹ ». Nhiều người dân Đài Loan tỏ ra bi quan rằng việc TSMC đặt nhà máy tại Hoa Kỳ sẽ làm tăng nguy cơ chiến tranh, bởi vì Đài Loan không còn quân bài nào để chơi nữa và Đài Loan sẽ sớm lâm cảnh giống như Ukraina.
Nguồn: www.rfi.fr/vi
