Hôm 13/6/2025 quân đội Israel đã tiến hành tấn công tổng lực nhằm vào các mục tiêu quân sự của nhà nước Hồi giáo Iran. Nhiều cấp chỉ huy cao cấp của quân đội Iran và các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran đã bị giết hại. Iran lập tức tấn công trả đũa bằng các trận mưa tên lửa vào lãnh thổ của Israel. Các cuộc giao tranh vẫn tiếp tục nhiều ngày qua và không biết bao giờ mới kết thúc.
Chính quyền Israel cho rằng đây là cuộc ‘tấn công tự vệ’ khi nhà nước Hồi giáo Iran tiếp tục chế tạo vũ khí hạt nhân và đe dọa xóa sổ nhà nước Do Thái. Israel cũng cho rằng các cuộc đàm phán với Iran không đi đến đâu vì Tehran vẫn tiếp tục chương trình sản xuất uranium, một vật liệu chính để sản xuất vũ khí hạt nhân.
Sự thù địch giữa hai quốc gia này đã kéo dài suốt nửa thế kỷ qua, sau cuộc cách mạng Hồi giáo Iran năm 1979. Sau cuộc cách mạng này, một nhà nước thần quyền do đại giáo chủ Ruhollah Khomeini (rồi đến Ali Khamenei từ 1989) làm lãnh đạo được dựng lên ở Iran. Từ đó Iran luôn xem Israel, Mỹ và Phương Tây là thế lực thù địch.
Iran đã tài trợ cho các tổ chức khủng bố trong khu vực nhằm chống lại các nước họ xem là thù địch. Trong nước, Iran thi hành một chính sách độc tài hà khắc, mọi tiếng nói đối lập đều bị tiêu diệt. Rất nhiều người Iran phải rời bỏ tổ quốc sống lưu vong.
Các nước phương Tây luôn tìm cách gây sức ép buộc Iran chấm dứt chương trình chế tạo vũ khí hạt nhân. Các cuộc đàm phán giữa các cường quốc dân chủ với Iran về vấn đề vũ khí hạt nhân luôn thăng trầm, có lúc đạt được kết quả rồi lại tan vỡ. Có nhiều nguyên nhân trong đó có sự bất nhất của các đời tổng thống Mỹ và thái độ hung hăng của Israel.
Nước Mỹ với Donald Trump đã chính thức từ nhiệm vai trò lãnh đạo thế giới.
Israel không phải là một ‘bang của Mỹ’ mà thực sự các chính quyền Mỹ luôn là ‘con tin của Israel’ thông qua các nhà tài phiệt Do Thái sống ở Mỹ. Bất kể tổng thống Mỹ nào cũng phải ủng hộ Israel một cách vô điều kiện, nếu không muốn bị thất cử vì không đủ tiền trang trải khi vận động tranh cử.
Trump & Netanyahou
Nhờ có sự chống lưng của Mỹ nên Israel luôn hành xử như một siêu cường. Mọi tranh chấp trong khu vực đều được chính quyền Do Thái dùng vũ lực để giải quyết. Sự thực Israel là quốc gia có lực lượng quân đội hùng mạnh và thiện chiến nhất ở Trung Đông.
Trong cuộc chiến này chúng ta không có lý do gì để bênh vực Iran, một chế độ thần quyền hà khắc và độc tài. Tuy nhiên việc Israel đơn phương dùng vũ lực tấn công một nước khác mà không thông qua các định chế như Hội đồng Bảo an Liên hợp Quốc đã đặt ra một câu hỏi lớn về trật tự thế giới.
Như chúng ta đều biết, sau khi thế chiến Hai kết thúc, với việc ra đời của Liên hợp Quốc thì một trật tự thế giới mới đã ra đời với sự lãnh đạo của Mỹ. Trong trật tự thế giới mới đó, không một quốc gia nào được phép đem quân xâm lược một nước khác (tự ý vẽ lại đường biên giới quốc gia). Mọi bất đồng và tranh chấp phải được giải quyết bằng con đường hoà bình thông qua Liên hợp Quốc và các định chế quốc tế.
Nhờ trật tự thế giới đó mà thế giới tạm thời sống yên ổn trong gần 80 năm qua mặc dù vẫn có các cuộc chiến tranh cục bộ trên khắp thế giới, chủ yếu là hậu quả của Chiến tranh Lạnh.
Trật tự thế giới đó bắt đầu rạn nứt khi Donald Trump nhậm chức tổng thống Mỹ ngày 20/1/2017. Nước Mỹ chính thức từ nhiệm vai trò lãnh đạo thế giới. Cuộc tháo chạy đầy hổ thẹn của Mỹ khỏi Afghanistan sau đó chính thức xác nhận sự từ nhiệm không thể đảo ngược của Mỹ.
Cuộc tấn công xâm lược Ukraine của Putin ngày 24/2/2022 đánh dấu cho sự đổ vỡ của trật tự thế giới cũ. Nước Mỹ đã tỏ ra hoàn toàn bất lực và vô trách nhiệm trong cuộc xâm lược của Nga tại Ukraine. Nên nhớ Mỹ là một trong bốn quốc gia ký vào ‘Bản ghi nhớ Budapest năm 1994’, trong đó Mỹ cam kết bảo vệ an ninh và toàn vẹn lãnh thổ cho Ukraine, đổi lại Ukraine đồng ý bàn giao kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới của mình.
Việc Mỹ từ nhiệm vai trò lãnh đạo thế giới là đương nhiên, không sớm thì muộn. Nước Mỹ có truyền thống co cụm và không muốn can thiệp vào công việc của thế giới. Tuy nhiên Mỹ là cường quốc dân chủ mạnh nhất sau thế chiến Hai vì khi đó các nước Châu Âu đã kiệt quệ trong cuộc chiến sống còn với Đức quốc xã. Vương quốc Anh đã nhường ngôi vị bá chủ thế giới cho Mỹ với sự đồng thuận của các nước dân chủ. Điều đáng nói là sự từ nhiệm của Mỹ với Donald Trump đã diễn ra quá nhanh và quá thô bạo khiến cho trật tự thế giới bị đảo lộn.
Điều gì sẽ xảy ra với thế giới khi trật tự thế giới cũ bị phá vỡ ?
Anh em Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên đã phân tích và nhận định rằng, thời kỳ trăng mật, chung sống hòa bình và hợp tác giữa các nước dân chủ và độc tài đã chính thức chấm dứt.
Phong trào Toàn cầu hóa đã bùng lên với sự đắc cử tổng thống Mỹ của một người trốn lính và không quan tâm gì đến nhân quyền và các giá trị đạo đức là Bill Clinton. Toàn cầu hóa đã cải thiện cuộc sống của nhiều người dân trên thế giới nhưng đã giúp các nước độc tài phát triển và hùng mạnh lên. Trung Quốc và Nga, hai quốc gia độc tài lớn nhất thế giới đã trở nên giàu có nhưng không hề có dân chủ. Cả hai đã trở thành mối đe dọa cho hoà bình thế giới. Cuộc chiến xâm lược Ukraine của Putin và sự từ nhiệm của Mỹ đã làm cho các nước dân chủ bừng tỉnh. Bất chấp sự thoái lui của Mỹ, các nước dân chủ đã tận tình giúp đỡ Ukraine chống lại Putin. Cho dù cuộc chiến này sớm kết thúc hay kéo dài bao lâu đi nữa thì sự thất bại và tan vỡ của nước Nga là điều tất yếu và không thể tránh khỏi.
Trung Quốc, theo nhận định của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên từ nhiều năm trước, cũng đang rơi vào khủng hoảng. Không chỉ khủng hoảng về kinh tế mà nó đã lan sang lĩnh vực chính trị. Trên mạng xã hội đã xuất hiện nhiều tin đồn về sự thất thế của Tập Cận Bình. Nếu điều này xảy ra thì Trung Quốc bắt đầu rơi vào tình trạng khủng hoảng không lối thoát. Dù ai thay thế Tập Cận Bình thì cũng không cứu được đảng cộng sản Trung Quốc. Trung Quốc chỉ có thể ngày càng yếu đi và co cụm lại.
Cuộc tấn công của Israel vào Iran và cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine của Putin cho chúng ta thấy điều gì? Khi Nga, một nước độc tài tấn công một nước dân chủ thì bị cả thế giới liên minh với Ukraine để chống lại Nga. Nhưng khi Israel tấn công Iran thì không có quốc gia dân chủ nào phản đối hay lên án Israel. Làn ranh độc tài và dân chủ đã quá rõ.
Việt Nam sẽ ra sao trong một trật tự thế giới mới ?
Chưa ai có thể khẳng định được trật tự thế giới mới sẽ chính xác như thế nào trong tương lai, tuy nhiên sự phân cực giữa hai khối độc tài và dân chủ là đã khá rõ ràng. Việt Nam không thể nằm ngoài dòng chảy của lịch sử. Tô Lâm và Đảng cộng sản Việt Nam vẫn chọn tiếp tục đi theo con đường độc tài. Đó là lựa chọn của họ và rồi họ sẽ phải trả giá đắt cho sự tăm tối đó.
Người Việt Nam, nhất là trí thức Việt Nam phải chủ động tham gia vào tiến trình dân chủ hóa đất nước. Phải cùng nhau xây dựng hoặc ủng hộ cho các tổ chức chính trị dân chủ của người Việt Nam. Chúng ta phải biết rằng cả Nga và Trung Quốc đã thất bại trong việc chuyển hóa về dân chủ vì họ đã thiếu vắng một tầng lớp trí thức chính trị, là những người thật sự trăn trở, lo lắng và có kế hoạch rõ ràng cho một sự thay đổi về dân chủ.
Chúng ta không thể bỏ lỡ cơ hội như hồi năm 1945.
Việt Hoàng
(18/6/2025)
