Làm chính trị là hò hẹn với tương lai. Không phải bây giờ mà đã từ lâu, chúng tôi đã phân tích và nhận định rằng Làn sóng dân chủ lần thứ Tư đang dâng trào trên khắp thế giới và sẽ cuốn đi những chế độ độc tài còn sót lại.
Việt Hoàng
Nepal có tên gọi đầy đủ là Cộng hòa Dân chủ Liên bang Nepal. Nepal là một quốc gia vùng Nam Á, nằm giữa Trung Quốc và Ấn Độ với dân số 31 triệu người. GDP của Nepal khoảng 169 tỉ USD. Thu nhập bình quân đầu người khoảng 5000 USD/năm, thuộc nhóm các nước nghèo khổ. Tỉ lệ thất nghiệp chiếm 12,6% chủ yếu là thanh niên. Hơn 3,5 triệu người Nepal phải làm việc ở nước ngoài và kiều hối họ gửi về lên đến 11 tỉ USD năm 2024, chiếm 26% GDP.
Nepal là một quốc gia đa sắc tộc, đa văn hóa và đa ngôn ngữ. Sau khi chế độ quân chủ kết thúc thì Đảng cộng sản Thống nhất (theo đường lối Maoist) lên cầm quyền. Sau đó một đảng cộng sản khác là Đảng cộng sản Nepal (theo đường lối Marxist) lên thay thế.
Cuộc nổi dậy hôm 8/9/2025 do thế hệ Gen Z khởi xướng đã chấm dứt chế độ cộng sản đương quyền của thủ tướng Sharma Oli. Ngày 12/9/2025 cựu Chánh án tòa án Tối cao Sushila Karki được chọn làm thủ tướng lâm thời. Một cuộc bầu cử sẽ được tổ chức vào tháng 3/2026.
Thế hệ Gen Z, là những người sinh ra trong thời gian 1997-2012 đã khởi xướng các cuộc biểu tình và dù nó chỉ diễn ra trong 4 ngày (xuất phát từ lệnh cấm mạng xã hội của chính quyền) nhưng đã vô cùng đẫm máu và bạo lực. Khoảng 70 người đã thiệt mạng trong đó có 20 người chết do trúng đạn của cảnh sát. Hơn 2000 người bị thương và hàng trăm quan chức bị đánh đập, hành hung trong đó có bà vợ của ông cựu thủ tướng suýt bị chết cháy khi ngôi nhà của bà bị người biểu tình phóng hỏa. Hàng chục công trình lớn bị thiêu rụi như dinh tổng thống, tòa nhà Quốc hội, khách sạn Hilton…May mắn là quân đội Nepal đã không tham gia đàn áp người dân, nếu không hậu quả thật khó lường.
Việc chính quyền ra lệnh cấm các mạng xã hội ở Nepal là một quyết định điên rồ và liều lĩnh. Ở Nepal, các mạng xã hội là cầu nối giữa những người đi lao động khắp thế giới với thân nhân của họ ở trong nước. Mạng xã hội không chỉ dùng để trao đổi thông tin và liên lạc mà còn là công cụ để kiếm sống của nhiều người như bán hàng online, quảng cáo sản phẩm, du lịch, chuyển tiền… Lệnh cấm mạng xã hội là giọt nước tràn ly. Xã hội Nepal đã tích lũy đủ mâu thuẫn để thay đổi. Các lý do chính khiến giới trẻ Nepal nổi loạn đó là tình trạng tham nhũng, thất nghiệp cao, bất bình đẳng xã hội lớn. Của cải tập trung vào một thiểu số nhỏ cầm quyền. Cuộc sống xa hoa của họ và con cái họ đối lập với cuộc sống nghèo khổ của đại đa số người dân…
Một điều lạ mà không ít người Việt Nam thắc mắc là tại sao Nepal có bầu cử tự do nhưng hai đảng cộng sản theo Maoist và Mác-Lênin lại thay nhau cầm quyền ? Theo chúng tôi thì có hai lý do chính. Thứ nhất, vì Nepal là một quốc gia nhiều sắc tộc, nhiều giai cấp và rất nghèo khổ nên tiếng kêu gọi xóa bỏ giàu nghèo, bạo lực và bất bình đẳng xã hội có một sức hút mãnh liệt. Thứ hai, điều này mới quan trọng, Nepal đã không có một tầng lớp trí thức chính trị thực thụ với một tư tưởng chính trị tiến bộ mặc dù có rất nhiều đảng nhỏ. Trí thức Nepal không hiểu rằng chủ nghĩa cộng sản đã bị cả thế giới vứt vào sọt rác của lịch sử sau khi nhận ra nó vừa sai lầm vừa là tội ác. Khi trí thức không làm tròn trách nhiệm ‘hướng dẫn và lãnh đạo quần chúng’ thì giới trẻ sẽ đứng dậy.
Những ngày theo dõi tình hình về các cuộc biểu tình bạo loạn ở Nepal và trước đó là ở Bangladesh, Sri Lanka, Indonesia đã làm cho anh em Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên vô cùng lo lắng khi nghĩ về Việt Nam. Những nguyên nhân gây nên bất ổn ở các nước đó cũng hiện diện ở Việt Nam như nạn tham nhũng, thất nghiệp và bất bình đẳng xã hội…Ai cũng thấy là Việt Nam cần phải thay đổi để chuyển hóa đất nước về dân chủ trong hoà bình và ổn định. Thế nhưng Đảng cộng sản Việt Nam và Tô Lâm đã khước từ làm việc đó. Họ vẫn kiên quyết đi theo con đường độc tài của Nga và Trung Quốc. Mọi tiếng nói ôn hòa đều bị đàn áp thẳng tay. Hàng trăm người Việt bất đồng chính kiến đang bị giam giữ trong đó có hai thanh niên trẻ của Tập Hợp là Trần Khắc Đức và Quách Gia Khang.
Vì tương lai của đất nước mà 43 năm qua Tập Hợp đã bền bỉ tranh đấu cho nền Dân chủ đa nguyên bằng phương pháp Bất bạo động trong tinh thần Hòa giải dân tộc. Chúng tôi luôn kêu gọi hòa bình và phản đối bạo lực ngay cả khi nó có lý do chính đáng. Nếu một cuộc cách mạng đường phố xảy ra ở Việt Nam thì nó sẽ vô cùng kinh khủng và đất nước khó có thể gượng dậy. Cũng như ở Nepal, nếu cuộc cách mạng đường phố xảy ra ở Việt Nam thì đối tượng bị nhắm đến đầu tiên sẽ là quan chức chính quyền, lực lượng công an và sau đó là tất cả những người giàu có.
Sự bất mãn âm ỉ trong dân chúng Việt Nam là rất lớn bất chấp những hành động vuốt ve hay che đậy của chính quyền cộng sản. Tình trạng bạo lực ở Việt Nam đã trở thành bình thường. Một bác sĩ lạm dụng bạo lực với chính bệnh nhân của mình mới đây là một ví dụ. Khi bản năng bạo lực được cởi trói thì nó sẽ hủy diệt tất cả. Người Việt Nam bình thường rất hiền lành và cam chịu nhưng khi bị kích động thì vô cùng nguy hiểm. Lúc đó họ hành động theo bản năng chứ không còn lý trí.
Làm chính trị là hò hẹn với tương lai. Không phải bây giờ mà đã từ lâu, chúng tôi đã phân tích và nhận định rằng Làn sóng dân chủ lần thứ Tư đang dâng trào trên khắp thế giới và sẽ cuốn đi những chế độ độc tài còn sót lại. Ở các nước dân chủ làn sóng này cũng đang buộc các chính quyền phải xét lại đường lối chính sách và tư tưởng chính trị. Sự phân hóa của nền chính trị Mỹ, một quốc gia dân chủ hùng mạnh nhất thế giới, hay các cuộc biểu tình đang diễn ra tại Pháp, Anh và sự trỗi dậy của các đảng chính trị cực hữu trên khắp thế giới là một minh chứng. Nguyên nhân của sự xét lại là tiến trình toàn cầu hóa đã tạo ra sự bất bình đẳng ngày càng lớn giữa các giai tầng trong xã hội ở mọi quốc gia. Về lý, giai cấp giàu có không có gì sai khi cho rằng họ giỏi thì họ giàu và có quyền sống xa hoa. Tuy nhiên họ sai về tình khi không có sự liên đới với đất nước và đồng bào mình. Tư bản luôn tìm kiếm lợi nhuận tối đa mà không màng đến sự liên đới xã hội. Các nước dân chủ đã nhận ra vấn đề và đang cố gắng để thay đổi. Ví dụ mức thuế tối thiểu toàn cầu sẽ được áp dụng cho tất cả các công ty đa quốc gia.
Làn sóng dân chủ lần thứ Tư sẽ làm cho nhiều nước dân chủ khủng hoảng nhưng họ sẽ thay đổi và tiến lên trong khi đó các nước độc tài thì không. Họ sẽ bị cuốn trôi đi như những gì đã xảy ra ở các nước Sri Lanka, Bangdales, Indonesia và Nepal. Nước Nga sẽ tan rã khi chiến tranh kết thúc, Trung Quốc và Mỹ cũng đã co cụm lại để giải quyết những vấn đề nội bộ.
Thế giới đang thay đổi, trật tự thế giới được thiết lập sau thế chiến Hai do Mỹ đứng đầu đã kết thúc. Khối độc tài đang cố gắng đoàn kết để trỗi dậy nhưng nỗ lực đó là vô ích. Việt Nam phải thay đổi về dân chủ là điều hiển nhiên nhưng Tô Lâm và Đảng cộng sản đang cố gắng bơi ngược dòng lịch sử trong tuyệt vọng. Họ sẽ không có tương lai.
Vấn đề quan trọng nhất trong lúc này là trí thức Việt Nam nên chuẩn bị để đóng góp cho tiến trình dân chủ hóa Việt Nam. Cuộc chuyển hóa về dân chủ phải diễn ra một cách hòa bình, trong tình anh em tìm lại. Trí thức Việt Nam cần thay đổi tư duy để đảm nhận trách nhiệm của mình đó là ‘hướng dẫn và lãnh đạo quần chúng’, nếu không hậu quả sẽ khó lường. Năm 1945 trí thức Việt Nam đã không làm tròn bổn phận của mình nên đất nước đã rơi vào vũng lầy cộng sản. Việt Nam hôm nay khác hồi năm 1945, chúng ta không bắt đầu bằng con số không. Sự chuẩn bị và đóng góp của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên với một dự án chính trị cho tương lai Việt Nam là một minh chứng.
Việt Hoàng
(18/9/2025)
