Càng ngày, chúng ta càng thấy rõ thái độ của Donald Trump đối với cuộc chiến Nga – Ukraine. Bằng cách này hay cách khác, ông ta luôn tỏ ra ủng hộ Nga, ít nhất là cho đến thời điểm hiện nay. Tôi đã từng hy vọng – một cách ngây thơ – rằng biết đâu trong ông có sự thay đổi, nhưng rồi, càng theo dõi, tôi càng nhận ra: Trump không hề thay đổi. Nếu có thay đổi, thì đó chỉ là sự lật mặt nhanh như trở bàn tay.
Mãi cho tới hôm nay, sau khi cuộc gặp giữa Trump và Putin tại Budapest bị hủy bỏ, Trump mới bất ngờ tuyên bố lệnh trừng phạt nhắm vào hai tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga – Rosneft và Lukoil. Động thái này khiến nhiều người nghĩ rằng ông ta “đang cứng rắn trở lại” với Moscow, nhưng có lẽ đó chỉ là một phản ứng mang tính chiến thuật, nhằm cứu vãn hình ảnh của mình sau thất bại ngoại giao.
Tôi nghĩ nguyên nhân chính Trump luôn ủng hộ Nga là :
-Trump, bản chất của một con buôn
Trump trước hết là một con buôn. Với một người suốt đời sống trong thế giới thương trường, mục tiêu tối hậu luôn là lợi nhuận. Và trong con mắt của một con buôn, mọi thứ đều có thể quy ra giá trị trao đổi: cả đạo đức, cả chính trị, thậm chí cả chiến tranh.
Buôn bán với một nước Nga khổng lồ – đầy tài nguyên, thị trường rộng lớn, lại khát vốn đầu tư – chắc chắn hấp dẫn hơn nhiều so với việc làm ăn với Ukraine sau này. Với Trump, một nước Nga “thân thiện” có thể mang lại hợp đồng, ảnh hưởng và tiền – cho nước Mỹ, và không loại trừ cho Nhà Trump.
Và như mọi con buôn khác, ông ta chẳng mấy khi bận tâm đến chuyện đạo đức. Đạo đức, với giới kinh doanh kiểu Trump, chỉ là một chi phí phụ, không nằm trong bảng tính lợi nhuận.
-Trump, người không thiết tha gì với dân chủ.
Nếu ai đó vẫn còn tin rằng Trump là người bảo vệ các giá trị dân chủ, thì thật ra họ chưa hiểu gì về Trump cả. Những gì ông ta làm trong nhiệm kỳ Tổng thống – từ việc gây áp lực với bộ máy tư pháp, coi thường báo chí tự do, cho tới việc gieo rắc nghi ngờ về bầu cử – đều chứng minh rằng ông ta không hề tôn trọng nền dân chủ Mỹ.
Đỉnh điểm của sự khinh miệt đó chính là ngày 6 tháng 1 năm 2021, khi ông công khai cổ vũ đám đông cực đoan tràn vào Điện Capitol – nơi thiêng liêng của nền dân chủ Hoa Kỳ , để ngăn việc chứng nhận kết quả bầu cử. Thay vì bảo vệ luật pháp, Trump chọn châm ngòi cho bạo lực. Thay vì thừa nhận thất bại, ông chọn kích động sự thù hận và hoài nghi. Đó không phải là hành động của một chính khách, mà là phản ứng của một kẻ tôn thờ quyền lực hơn là tôn trọng thể chế.
Gần đây, Trump còn dùng AI tạo video bẩn, giả cảnh “đổ cứt lên đầu” người biểu tình phản đối mình, một hành vi vừa thô tục vừa phản dân chủ. Nó cho thấy sự coi thường đối lập và biến công nghệ thành vũ khí bôi nhọ, đe dọa tiếng nói tự do.
Với một người như vậy, ủng hộ một thể chế dân chủ như Ukraine chẳng có ý nghĩa gì. Ngược lại, Trump dường như rất ngưỡng mộ kiểu lãnh đạo “đại trị” – nơi quyền lực tập trung tuyệt đối và nhà lãnh đạo muốn gì cũng được. Putin ở Nga hay Kim Jong-un ở Triều Tiên chính là những mẫu hình mà Trump có vẻ “thích thú”. Có lẽ, trong sâu thẳm, đó chính là kiểu quyền lực mà ông mơ được nắm giữ: tuyệt đối, không bị kiểm soát và được tung hô như “vị cứu tinh của dân tộc”.
“Chủ nghĩa Trump” và bóng đen phủ lên nền dân chủ
Điều đáng sợ không chỉ là bản thân Donald Trump, mà là hiện tượng Trump – cái thứ “chủ nghĩa Trump” có thể lan ra khắp thế giới. Nó không phải là một học thuyết, mà là một căn bệnh chính trị: coi khinh sự thật, khinh thường thể chế, lấy bản năng và đám đông thay cho lý trí và luật pháp.
Người ta tưởng Trump chỉ là một giai đoạn tạm thời trong chính trị Mỹ, nhưng có lẽ ông ta đã mở ra một kỷ nguyên mới, nơi sự ngu muội được thần thánh hoá ngay giữa lòng các nền dân chủ.
Hiện tượng ấy, vốn từng là đặc sản của các chế độ độc tài cộng sản trong gần một thế kỷ qua, giờ lại nảy mầm và lớn lên trong chính thế giới tự do.
Khi các thế lực cực hữu trỗi dậy khắp nơi, các nền dân chủ phương Tây dường như đang bị đe dọa, bị chính những giá trị của mình đánh bại, khi tự do ngôn luận bị biến thành công cụ của dối trá.
Và khi ấy, “chủ nghĩa Trump” không còn là vấn đề của riêng nước Mỹ nữa, mà là bóng đen phủ lên cả nền văn minh dân chủ toàn cầu.
Có phải nhân loại đang bế tắc và đang muốn quay về với độc tài ?
Hoàng Quốc Dũng
(23/10/2025)
